در تاریخ ۲۲ ژوئیه ۱۹۷۵، صفحه‌ای مهم در تاریخ فناوری ورق خورد؛ صفحه‌ای که سرآغاز تولد یکی از تأثیرگذارترین شرکت‌های جهان، مایکروسافت، بود. در این روز سرنوشت‌ساز، «بیل گیتس» و «پل آلن»، دو دوست جوان و با استعداد که رویای انقلابی در دنیای کامپیوترها را در سر داشتند، قراردادی حیاتی را با شرکت MITS به امضا رساندند. این قرارداد نه تنها مسیر زندگی آن‌ها را تغییر داد، بلکه چرخ‌دنده‌های نوآوری در صنعت رایانه را به حرکت درآورد و زمینه‌ساز عصر جدیدی از تکنولوژی شد.

این توافق که در آلبوکرکی، نیومکزیکو، منعقد شد، نقطه‌عطفی برای مایکروسافت نوپا محسوب می‌شد؛ شرکتی که در آن زمان حتی هنوز به صورت رسمی تحت نام «مایکروسافت» فعالیت نمی‌کرد. هدف اصلی این قرارداد، توسعه یک مفسر برای زبان برنامه‌نویسی BASIC بود که قرار بود روی کامپیوتر انقلابی و تازه‌معرفی‌شده‌ی Altair 8800 اجرا شود. این تصمیم هوشمندانه، آینده‌ای درخشان را برای غول نرم‌افزاری آینده رقم زد.

آغاز یک همکاری تاریخی و رویای یک غول فناوری

قرارداد بین بیل گیتس، پل آلن و شرکت MITS، بیش از یک توافق تجاری ساده بود؛ این آغاز مسیری بود که به دموکراتیزه شدن کامپیوترهای شخصی منجر شد. شرکت MITS (Micro Instrumentation and Telemetry Systems) در آن دوران، یکی از پیشگامان تولید رایانه‌های شخصی به شمار می‌رفت. کامپیوترهای آن‌ها برخلاف دستگاه‌های عظیم و گران‌قیمت موجود در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی، برای علاقه‌مندان به الکترونیک و حتی کاربران خانگی طراحی شده بودند. این چشم‌انداز MITS، با رویای گیتس و آلن مبنی بر «یک کامپیوتر روی هر میز و در هر خانه» هم‌خوانی داشت.

پیش از این قرارداد، گیتس و آلن نسخه‌ای از مفسر BASIC را برای شبیه‌ساز تراشه اینتل ۸۰۸۰ توسعه داده بودند. آن‌ها با جسارت فراوان، این نرم‌افزار را به MITS ارائه کردند و ادعا کردند که مفسری کارآمد برای Altair 8800 ساخته‌اند، در حالی که هنوز کد واقعی را روی سخت‌افزار واقعی تست نکرده بودند! این ریسک‌پذیری و اعتماد به نفس بالا، در نهایت به امضای این قرارداد تاریخی انجامید.

این همکاری، به مایکروسافت (که در آن زمان با نام “Micro-Soft” شناخته می‌شد) اجازه داد تا مفسر زبان برنامه‌نویسی BASIC را به عنوان اولین محصول رسمی خود برای کامپیوتر تازه معرفی شده Altair 8800 تولید کند. این کامپیوتر، با اینکه در مقایسه با استانداردهای امروزی بسیار ابتدایی به نظر می‌رسید، اما جرقه‌ای برای آینده صنعت کامپیوترهای شخصی بود و بسیاری از استانداردهای بعدی را پایه‌گذاری کرد.

آلتایر 8800: جرقه‌ای در دنیای کامپیوترهای شخصی

رایانه Altair 8800 که مجهز به پردازنده‌ی قدرتمند آن زمان، یعنی اینتل ۸۰۸۰ بود، در ابتدا با تنها ۱ کیلوبایت رم عرضه شد. این میزان حافظه، امکان اجرای برنامه‌های پیچیده را فراهم نمی‌کرد و کاربر تنها می‌توانست دستورالعمل‌های بسیار ساده‌ای را با استفاده از کلیدهای فیزیکی روی پنل جلویی دستگاه وارد کند. این محدودیت‌ها، نیاز به یک زبان برنامه‌نویسی سطح بالا را بیش از پیش نمایان می‌کرد تا کاربران بتوانند به راحتی با کامپیوتر خود تعامل داشته باشند.

اما نقطه عطف این دستگاه زمانی فرا رسید که شرکت MITS یک بُرد حافظه ۴ کیلوبایتی را به قیمت ۲۶۴ دلار برای آن عرضه کرد. با افزودن این بُرد حافظه، Altair 8800 می‌توانست مفسر BASIC را اجرا کند؛ زبانی که به زودی به زبان استاندارد برای برنامه‌نویسی در کامپیوترهای شخصی تبدیل شد و راه را برای تولید نرم‌افزارهای پیچیده‌تر هموار کرد. این قابلیت، Altair را از یک ماشین صرفاً محاسباتی به یک ابزار برنامه‌نویسی و خلاقیت تبدیل کرد.

انتشار تصویری از Altair 8800 روی جلد مجله Popular Electronics در ژانویه ۱۹۷۵، تأثیر چشمگیری بر بیل گیتس و پل آلن گذاشت. این تصویر و معرفی Altair به عنوان «اولین کیت کامپیوتر جهان که با مینی‌کامپیوترهای تجاری رقابت می‌کند»، الهام‌بخش این دو دوست شد تا به شرکت MITS پیشنهاد توسعه یک مفسر BASIC را ارائه دهند. این لحظه، به نوعی لحظه تولد مایکروسافت بود، حتی پیش از آنکه این شرکت به صورت رسمی تأسیس شود.

تولد بیسیک مایکروسافت: اولین قدم به سوی تسلط نرم‌افزاری

نسخه‌ی ۴ کیلوبایتی از BASIC که برای Altair 8800 توسعه یافت، محصول تلاش مشترک بیل گیتس، پل آلن فقید و «مونته دیویداف» بود. این تیم کوچک اما رویایی، با نبوغ و پشتکار فراوان، توانستند نرم‌افزاری را خلق کنند که نه تنها به Altair جان بخشید، بلکه مسیر توسعه‌ی نرم‌افزار را برای دهه‌های آینده تغییر داد. این مفسر BASIC، به کاربران امکان می‌داد تا به سادگی و بدون نیاز به دانش عمیق از سخت‌افزار، برنامه‌های خود را بنویسند و اجرا کنند.

اهمیت این رویداد تا بدان جا بود که کد منبع این برنامه‌ی پیشگامانه اکنون با توضیحات کامل و جزئیات دقیق، روی پلتفرم گیت‌هاب در دسترس عموم قرار دارد. این دسترسی، به محققان و علاقه‌مندان اجازه می‌دهد تا نگاهی عمیق به ریشه‌های یکی از بزرگترین امپراتوری‌های نرم‌افزاری جهان بیندازند و چگونگی آغاز انقلاب کامپیوترهای شخصی را بررسی کنند. این نشان‌دهنده شفافیت و اهمیت تاریخی این کد است.

بنیان‌گذار شرکت MITS، «اد رابرتز»، اگرچه اکنون در قید حیات نیست، اما بصیرت تجاری و نوآوری او در معرفی Altair 8800، نقش محوری در شکل‌گیری ایده و سپس قرارداد با گیتس و آلن داشت. این توافق، زمینه ساز شکل‌گیری مایکروسافت شد و به این شرکت نوپا، فرصتی داد تا توانایی‌های خود را در توسعه نرم‌افزار اثبات کند و اعتماد صنعت را به دست آورد. این موفقیت اولیه، سرمایه‌ای معنوی و مادی برای رشد آینده مایکروسافت فراهم کرد.

از بیسیک تا یک امپراتوری جهانی: تحقق یک چشم‌انداز

این همکاری اولیه نه تنها زمینه‌ساز شکل‌گیری رسمی شرکت مایکروسافت در تاریخ ۴ آوریل ۱۹۷۵ (چند ماه پیش از امضای قرارداد نهایی BASIC) شد، بلکه راه را برای تسلط زبان BASIC در دهه‌های بعدی در صنعت کامپیوتر هموار کرد. BASIC به زبانی فراگیر تبدیل شد و در بسیاری از کامپیوترهای شخصی آن زمان، از جمله کامپیوترهای خانگی محبوب، مورد استفاده قرار گرفت. این موضوع، به گیتس و آلن این امکان را داد که رویای بزرگ خود، یعنی «یک کامپیوتر روی هر میز و در هر خانه»، را با عزمی راسخ‌تر دنبال کنند.

موفقیت BASIC مایکروسافت با Altair، باعث شد تا شرکت‌های دیگری نیز برای لایسنس کردن این مفسر به مایکروسافت مراجعه کنند. این روند، درآمد پایداری را برای مایکروسافت فراهم آورد و به این شرکت امکان داد تا سرمایه‌گذاری‌های بیشتری در تحقیق و توسعه انجام دهد و نیروی انسانی خود را گسترش دهد. این رشد تدریجی، مایکروسافت را از یک استارتاپ کوچک به یک بازیگر اصلی در عرصه نرم‌افزار تبدیل کرد. از این نقطه به بعد، مایکروسافت آماده جهش‌های بزرگ‌تری بود.

این مسیر، به طور غیرمستقیم، اینتل را نیز به یکی از قدرتمندترین بازیگران صنعت تولید چیپ تبدیل کرد. رشد کامپیوترهای شخصی به معنای افزایش تقاضا برای پردازنده‌های اینتل بود، که خود به توسعه‌ی معماری x86 و سپس ظهور سیستم‌عامل‌های مبتنی بر آن مانند MS-DOS و در نهایت ویندوز منجر شد. این زنجیره از رویدادها، نشان‌دهنده تأثیرات موج‌دار یک قرارداد اولیه بر کل اکوسیستم فناوری است.

فراتر از اینتل و ویندوز، رشد صنعت کامپیوترهای شخصی و استاندارد شدن زبان‌هایی مانند BASIC، زمینه‌ساز پیدایش و توسعه‌ی سیستم‌عامل‌های متن‌باز و نوآورانه‌ای مانند لینوکس و FreeBSD شد. این تأثیرات نشان می‌دهد که چگونه یک توافق تجاری کوچک می‌تواند به یک محرک بزرگ برای نوآوری در سراسر صنعت تبدیل شود و مسیرهای غیرمنتظره‌ای را باز کند.

میراث ماندگار: انقلابی که ادامه دارد

۵۰ سال از آن قرارداد سرنوشت‌ساز می‌گذرد و جهان فناوری شاهد تغییرات بی‌سابقه‌ای بوده است. از کامپیوترهای حجیم و کلیدمحور Altair 8800 تا گوشی‌های هوشمند قدرتمند و هوش مصنوعی پیشرفته امروزی، همگی ریشه در آن جرقه‌های اولیه دارند. قرارداد گیتس و آلن با MITS، نه تنها مایکروسافت را بنیاد نهاد، بلکه یک الگوی کسب‌وکار جدید در صنعت نرم‌افزار ایجاد کرد: فروش لایسنس نرم‌افزار به تولیدکنندگان سخت‌افزار، مدلی که بعدها توسط بسیاری از شرکت‌ها دنبال شد.

این قرارداد به ما یادآوری می‌کند که چگونه ایده‌های بزرگ، حتی در ابتدایی‌ترین شکل خود، می‌توانند پتانسیل ایجاد یک انقلاب را داشته باشند. بینش بیل گیتس و پل آلن، و نیز آمادگی اد رابرتز برای ریسک‌پذیری، سنگ بنای دنیای دیجیتالی امروز را گذاشت. امروزه، مایکروسافت نه تنها یک شرکت نرم‌افزاری پیشرو است، بلکه در حوزه‌های مختلفی مانند سخت‌افزار، خدمات ابری و هوش مصنوعی نیز حضوری پررنگ دارد، که همگی از همان بذرهای اولیه سرچشمه گرفته‌اند.

پنجاهمین سالگرد این قرارداد، فرصتی است تا به این لحظه تاریخی و تأثیرات گسترده‌ی آن بر زندگی روزمره ما بیندیشیم. از سیستم‌عامل‌هایی که هر روز از آن‌ها استفاده می‌کنیم تا برنامه‌های کاربردی و ابزارهای توسعه‌ای که دنیای دیجیتال را شکل می‌دهند، همگی مدیون آن روزی هستند که دو جوان با رویایی بزرگ و یک قرارداد ساده، سنگ بنای آینده‌ای پر از نوآوری را بنا نهادند. این داستان، داستان قدرت یک ایده و تأثیر یک همکاری است که جهان را برای همیشه تغییر داد.

منبع: The Register