«الو، صدای منو داری؟»؛ نخستین مکالمه‌ی تلفنی تاریخ در سال ۱۸۷۶ انجام شد. حالا تقریباً ۱۵۰ سال بعد، میلیاردها نفر در سراسر جهان تلفنی در جیبشان دارند که از آن برای تماس‌گرفتن، پیام فرستادن، عکس‌گرفتن، فیلم دیدن، شنیدن موسیقی، مدیریت امور مالی، مسیریابی، دسترسی به خدمات دولتی و انواع امور دیگر استفاده می‌کنند. بیایید نگاهی به تحول باورنکردنی تلفن‌ها بیندازیم.

۱۸۴۹: آنتونیو مئوچی اولین تلفن ابتدایی را طراحی می‌کند

آنتونیو مئوچی، مخترع ایتالیایی-آمریکایی، از سال ۱۸۴۹ طراحی اولین «تلگراف سخنگو» را آغاز کرد. او متوجه شد که می‌تواند صدای انسان را از طریق سیم منتقل کند، پدیده‌ای که به‌طور اتفاقی در حین انجام الکتروشوک روی یکی از بیمارانش کشف کرد. مئوچی سپس دستگاه خود را که شامل دهانه‌ای برای تولید صدا و گوشی برای دریافت بود، تکمیل کرد و از عایق برای جلوگیری از تلفات الکتریکی استفاده کرد.

بین سال‌های ۱۹۸۱ تا ۱۹۸۵، مئوچی یک سیستم ارتباطی بین آزمایشگاه و اتاق همسر بیمار خود در استیتن‌آیلند ایجاد کرد که صدا را از طریق سیم منتقل می‌کرد. او در آزمایش‌های خود، پیشگام ویژگی‌هایی مانند مدار ضد صدای جانبی و بارگذاری القائی بود که برای کیفیت ارتباطات حیاتی بودند.

در ۲۸ دسامبر ۱۸۷۱، مئوچی یک پیش‌حق ثبت (caveat) در اداره پتنت آمریکا ثبت کرد که تا سال ۱۸۷۴ معتبر بود. اگرچه امکان تمدید آن با هزینه‌ای ناچیز (حدود ۱۰ دلار) وجود داشت، اما مئوچی به دلیل مشکلات مالی ناشی از یک سانحه دریایی در سال ۱۸۷۱ که منجر به سوختگی شدید او و هزینه‌های درمان شد، نتوانست این پیش‌حق را برای بار سوم تمدید کند و گواهی اختراعش در سال ۱۸۷۴ منقضی شد. در نهایت، الکساندر گراهام بل، مخترع اسکاتلندی-کانادایی-آمریکایی، اولین کسی بود که تلفن را به ثبت رساند و آن را به نمایش گذاشت. اولین مکالمه تلفنی تاریخ در سال ۱۸۷۶ بین بل و دستیارش توماس واتسون انجام شد؛ جایی که بل گفت: «آقای واتسون، بیا اینجا. می‌خواهم ببینمت.»

۱۸۷۷: اولین تماس راه دور

در ۱۲ فوریه ۱۸۷۷، الکساندر گراهام بل اولین تماس راه دور جهان را برقرار کرد. این مکالمه از تئاتر لایسیوم در شهر سیلم ایالت ماساچوست تا دفتر روزنامه بوستون گلوب، با فاصله‌ای حدود ۴۰ کیلومتر، انجام شد. توماس واتسون، دستیار بل، تلفن را برداشت و از پشت خط پر سروصدا، برای تماشاچیان لایسیوم آواز خواند. این رویداد نقطه عطفی در تاریخ ارتباطات بود که نشان داد صدا می‌تواند در مسافت‌های طولانی‌تری منتقل شود.

۱۸۷۷-۱۸۸۶: توسعه‌ فرستنده‌های کربنی

فناوری اولیه بل در انتقال صدا در مسافت‌های طولانی محدودیت‌هایی داشت. توماس ادیسون با اختراع فرستنده‌های کربنی، این مشکل را تا حد زیادی برطرف کرد. در این نوع فرستنده، دانه‌های کربن درون یک نیم‌کره کوچک قرار می‌گیرند که روی آن را یک دیافراگم فلزی نازک پوشانده است. با اعمال برق خارجی، صداهایی که به دیافراگم برخورد می‌کند، باعث لرزش آن می‌شوند و این لرزش، فشار متغیری را بر دانه‌های کربن وارد می‌کند. در نتیجه، شدت‌جریان در حال عبور تغییر می‌کند و صدای انسان به سیگنال الکتریکی تبدیل می‌شود. این پیشرفت، کیفیت و برد مکالمات تلفنی را به میزان چشمگیری بهبود بخشید.

۱۸۷۸: اولین دفترچه تلفن

اولین دفترچه تلفن در سال ۱۸۷۸ در نیوهیون، کانکتیکات، منتشر شد. این دفترچه در واقع یک برگ مقوای ساده بود که فقط اسامی خانواده‌ها و کسب‌وکارهایی را که تلفن داشتند، فهرست می‌کرد.

در آن زمان هنوز خبری از شماره‌تلفن نبود؛ کسی که می‌خواست تماس بگیرد باید نام فرد موردنظرش را به اپراتور می‌گفت و بقیه‌ی کار را اپراتور انجام می‌داد. اگرچه دفترچه‌های تلفن با رشد اینترنت و نگرانی‌ها درباره‌ی اتلاف کاغذ از رونق افتادند، اما هنوز هم در برخی مناطق جهان نسخه‌های چاپی در دو گروه «شماره‌های خانگی» و «شماره‌ی مشاغل» منتشر می‌شود.

۱۸۸۹: اولین تلفن عمومی

ویلیام گری و خانواده‌اش توان مالی خرید تلفن خانگی را نداشتند. روزی که همسر گری مریض شد، او با نگرانی در محله می‌چرخید تا کسی را پیدا کند که بگذارد از تلفنش برای تماس با دکتر استفاده کند. این تجربه‌ی سخت، ایده‌ای را در ذهن گری که خود مخترع بود، شکل داد: تلفن‌عمومی سکه‌ای.

گری از همان شب دست‌به‌کار شد و طرحی ساده ساخت: جعبه‌ای که روی گوشی تلفن قرار می‌گرفت و بعد از تماس، با انداختن سکه باز می‌شد. اما این روش اشکالاتی داشت؛ مثلاً یک نفر می‌توانست با یک سکه چند بار تماس بگیرد، یا گیرنده‌ی تماس هم مجبور به پرداخت می‌شد. راه‌حل کامل نبود.

اما گری بارها آزمایش کرد تا سرانجام در سال ۱۸۸۹، دستگاهی را طراحی کرد که هنگام انداختن سکه، زنگ کوچکی به صدا درمی‌آورد و اپراتور را از پرداخت مطلع می‌کرد. پتنت رسمی‌اش همان سال ثبت شد. این اختراع، تلفنی بود با کنترل سکه‌ای واقعی؛ اولین نمونه‌ی کاربردی در جهان.

اولین دستگاه تلفن‌عمومی سکه‌ای همان سال ۱۸۸۹ در هارتفورد، بیرون یکی از بانک‌های شلوغ شهر نصب شد. مردم با کنجکاوی نزدیک می‌آمدند، سکه‌ای می‌انداختند و صدای زنگ کوچکی را می‌شنیدند. ویلیام گری چندی بعد شرکت خودش را تأسیس کرد و در طول سال‌های بعد، هزاران تلفن‌عمومی در خیابان‌ها، کنار تیرهای چراغ‌برق و داخل کابین‌های چوبی نصب شدند. تا سال ۱۹۰۲، شمار آن‌ها به ۸۱ هزار رسید. تا یک قرن بعد، بیش از دو میلیون دستگاه در سرتاسر آمریکا نصب شده بود.

۱۸۹۲: اولین تلفن چرخشی (دیسک‌دار)

اولین تلفن‌ها دستی بودند؛ تماس‌گیرنده گوشی را برمی‌داشت و دسته‌ای را می‌چرخاند که باعث می‌شد چراغی روی سوئیچ‌بورد اپراتور چشمک بزند. اپراتور جواب می‌داد و تماس را وصل می‌کرد؛ اما اگر اپراتورها مشغول بودند، باید برای یک تماس ساده مدت‌ها منتظر می‌ماندید.

همه‌چیز با آمدن تلفن‌هایی که شماره‌گیر چرخشی داشتند، تغییر کرد. حالا دیگر کاربران می‌توانستند بدون نیاز به اپراتور، خودشان شماره بگیرند. تلفن‌های چرخشی تا دهه‌ی ۱۹۸۰ کاملاً رایج بودند و هنوز هم می‌توانید نمونه‌ی اصلی آن‌ها را در فروشگاه‌های اجناس دست‌دوم پیدا کنید.

۱۹۴۶: اولین تلفن اتومبیل

شرکت Bell System که قبلاً سیستم تلفن ثابت را در آمریکا متحول کرده بود، حالا در فکر چیزی بزرگ‌تر بود: اتصال آدم‌ها به تلفن، نه فقط در خانه و اداره، بلکه در جاده‌ها و اتوبان‌ها. آن‌ها با کمک آزمایشگاه‌های Bell Labs و همکاری شرکت موتورولا، شبکه‌ای رادیویی ساختند که به تلفن‌های سوار بر خودرو اجازه تماس مستقیم با اپراتور را می‌داد.

اولین تلفن مخصوص خودرو که در سال ۱۹۴۶ معرفی شد، درواقع یک غول ۳۶ کیلویی بود! این خدمات فقط در شهرهای بزرگ و حاشیه بزرگراه‌ها در دسترس بود و بیشتر برای شرکت‌ها طراحی شده بود نه افراد عادی. تجهیزات دستگاه بخش عمده‌ی صندوق عقب خودرو را اشغال می‌کرد و برای تماس‌گرفتن، باید گوشی را برمی‌داشتید و با اپراتور صحبت می‌کردید. تا سال ۱۹۴۸، این سرویس حدود ۵ هزار مشتری داشت.

در سال‌های بعد، این فناوری به شهرهای دیگر آمریکا و بعد به کشورهای اروپایی مثل بریتانیا و آلمان غربی رسید. در انگلستان نخستین تماس از یک خودرو در سال ۱۹۵۹ انجام شد: جایی در شمال کشور، میان نماینده‌ی مجلس و یک مدیر خودروساز.

اوایل دهه‌ ۱۹۶۰: ظهور فون‌فریک‌ها

پیشگامان هکرهای امروزی، کسانی بودند که فون‌فریک نامیده می‌شدند، افرادی که با تقلید دقیق سیگنال‌های صوتی شرکت‌های مخابراتی، تماس‌های راه دور برقرار می‌کردند. آن‌ها به سراغ سوئیچ‌بوردهای مخفی یا دورافتاده می‌رفتند تا مردم را سرکار بگذارند، یا حتی وارد سیستم‌های تماس گروهی می‌شدند و ساعت‌ها با هم گپ می‌زدند. سال ۲۰۱۳ برخی فون‌فریک‌های سابق در گفتگویی با Atlantic گفته بودند همه‌چیز برایشان نوعی بازی و ماجراجویی بود.

۱۹۶۳: اولین تلفن دکمه‌ای

برای تماس با پذیرش، شماره‌ی ۱ را فشار دهید! تلفن دکمه‌ای که به تماس‌گیرندگان اجازه می‌داد به‌جای چرخاندن شماره‌گیر، دکمه فشار دهند تا شماره بگیرند، در سال ۱۹۶۳ توسط شرکت Bell معرفی شد.

در این سیستم هر یک از اعداد روی صفحه‌کلید، تن صوتی خاصی تولید می‌کرد که در مرکز سوئیچینگ رمزگشایی می‌شد. شماره‌گیری دکمه‌ای این امکان را فراهم کرد که تماس‌های راه دور بدون نیاز به اپراتور برقرار شود.

در ابتدا این فناوری فقط در چند شهر کوچک آزمایش شد و استفاده از آن مستلزم پرداخت مبلغی ماهیانه بود. اما کم‌کم دنیا فهمید که آینده‌ی ارتباطات، صدای این دکمه‌ها است.

۱۹۷۳: اولین تلفن همراه

سوم آوریل ۱۹۷۳، مهندس شرکت موتورولا، مارتین کوپر، وسط خیابان‌های منهتن ایستاد، درحالی‌که دستگاهی به اندازه‌ی یک آجر در دست داشت، و برای اولین‌بار در تاریخ، با یک تلفن همراه تماس گرفت. او با افتخار با رقیبش در شرکت Bell زنگ زد و عملاً اعلام کرد: «ما جلوتر از شما هستیم.»

این دستگاه، نمونه‌ی اولیه‌ی DynaTAC 8000X بود؛ تلفنی بزرگ، با آنتنی بیرون‌زده و ظاهری که بیشتر شبیه بی‌سیم‌های نظامی بود تا وسیله‌ای برای تماس شخصی. سال ۱۹۸۴ این تلفن با قیمتی در حدود ۴ هزار دلار برای عموم عرضه شد، آن‌هم با باتری‌ای که تنها ۳۰ دقیقه دوام می‌آورد و چند ساعت طول می‌کشید تا دوباره شارژ شود.

۱۹۸۰: رونق تلفن‌های بی‌سیم

تا دهه‌ها، تماس تلفنی تصویر ثابتی داشت: ایستادن یا نشستن کنار میزی که تلفن روی آن بود، و حرف‌زدن با سیمی که اجازه نمی‌داد بیشتر از چند قدم دور شوی. اما در دهه‌ی ۱۹۸۰، اوضاع تغییر کرد.

تلفن‌های بی‌سیم که نخستین‌بار در سال ۱۹۵۶ اختراع شده بودند، در این دهه به‌طور گسترده وارد خانه‌ها شدند. این تلفن‌ها با ایجاد یک پیوند رادیویی بین گوشی و پایه، به تماس‌گیرنده‌ها این امکان را می‌دادند تا آزادانه در خانه قدم بزنند، ظرف بشویند، پنجره باز کنند یا حتی در حیاط قدم بزنند؛ البته تا شعاع حدود ۵۰ متری.

۱۹۹۱: پایان راه خطوط مشترک

در بیشتر قرن بیستم، به‌ویژه در مناطق روستایی، چیزی به نام «پارتی لاین» رواج داشت: پارتی نه به معنای مهمانی، بلکه خطوط تلفن مشترک میان چند خانه. در این سیستم، تا ۱۰ خانه می‌توانستند یک خط تلفن را به اشتراک بگذارند؛ ایده‌ای اقتصادی و کارآمد برای زمانی که سیم‌کشی گران و منابع محدود بود.

اما پارتی لاین یک ایراد اساسی هم داشت: اگر همسایه‌ات در حال صحبت بود، باید منتظر می‌ماندی تا گفت‌وگویش تمام شود؛ انگار پشت در اتاق تلفن ایستاده باشی! این وضعیت تا دهه‌ی ۹۰ ادامه داشت، تا اینکه بالاخره در سال ۱۹۹۱، شهر وودبری در ایالت کنتیکت به‌عنوان آخرین نقطه‌ی آمریکا، با «پارتی لاین» خداحافظی کرد و هر خانه صاحب یک خط خصوصی شد.

۱۹۹۲: ارسال اولین پیامک

دسامبر ۱۹۹۲، مهندس جوانی به نام نیل پاپ‌ورث از شرکت Vodafone در بریتانیا، پشت کامپیوترش نشست و جمله‌ی ساده‌ای را تایپ کرد: «Merry Christmas». همکارش نتوانست پاسخ دهد، چون تلفن او فقط پیام دریافت می‌کرد. پس با نیل تماس گرفت! اما جرقه زده شده بود: دنیا کم‌کم می‌فهمید که می‌شود بی‌صدا هم حرف زد.

یک سال بعد، نوکیا اولین موبایلی را عرضه کرد که قابلیت ارسال پیامک داشت. پیام‌ها به ۱۶۰ کاراکتر محدود بودند، فقط به کاربران همان شبکه ارسال می‌شدند و هیچ‌کس فکر نمی‌کرد این خدمت کوچک، روزی به یکی از محبوب‌ترین ابزارهای ارتباطی جهان تبدیل شود. تا سال ۲۰۰۱، تنها در بریتانیا، هر ماه یک میلیارد پیامک ردوبدل می‌شد.

۱۹۹۴: IBM اولین گوشی هوشمند را عرضه می‌کند

آگوست ۱۹۹۴، IBM محصولی را معرفی کرد که همه چیز را عوض کرد: Simon اولین گوشی هوشمند دنیا.

سیمون با قیمتی در حدود ۱۱۰۰ دلار (یا ارزان‌تر، اگر کاربران قرارداد مخابراتی می‌بستند)، چیزی فراتر از یک تلفن بود. این گوشی صفحه‌نمایش داشت و نه برای تماشا، بلکه برای لمس. مردم می‌توانستند روی آن یادداشت بنویسند، ایمیل بخوانند، شماره‌تلفن ذخیره کنند، یا کارهایی مثل تنظیم قرار ملاقات، مدیریت فایل‌ها، چک‌کردن ساعت جهانی؛ ارسال فکس، پیج‌کردن دیگران را انجام دهند و البته ماشین‌حساب هم در اختیار داشتند. و همه‌ی این‌ها در سالی که اینترنت هنوز تازه به خانه‌ها سرک کشیده بود! سیمون سنگین و نه‌چندان خوش‌دست بود، ولی پیامش واضحی داشت موبایل‌ها فقط برای زنگ‌زدن نیستند، آن‌ها می‌توانند همراه و دستیار مردم باشند. چند سال بعد، نوکیا این ایده را به سطح تازه‌ای برد؛ با مرورگر وب، پیام‌رسانی پیشرفته‌تر و ابزارهایی که گوشی‌ها را آرام‌آرام به رایانه‌هایی جیبی تبدیل کردند.

۱۹۹۹: عرضه اولین بلک‌بری

سال ۱۹۹۹، شرکت کانادایی Research in Motion، با معرفی یک دستگاه جدید دنیای حرفه‌ای‌ها را دگرگون کرد: بلک‌بری. اولین دستیار دیجیتال فراگیر، با صفحه‌کلید کامل QWERTY، قابلیت ارسال و دریافت ایمیل، پیام فوری، و عملکردی شبیه پیجر؛ همه در یک بدنه‌ی جمع‌وجور و مشکی‌رنگ.

بلک‌بری برای بسیاری از مدیران، سیاست‌مداران، خبرنگاران و حتی ستاره‌ها به ابزاری حیاتی تبدیل شد. حتی برخی کاربران چنان به آن وابسته شدند که به آن لقب کرک‌بری (CrackBerry) دادند؛ چون مثل اعتیاد ترک‌نشدنی بود! لحظه‌ای که چراغ قرمز بلک‌بری برای رسیدن ایمیل جدید چشمک می‌زد، کافی بود تا کار و زندگی متوقف شود. هیچ موبایلی تا آن زمان چنین تأثیری نداشت. بلک‌بری اولین بود و مدتی طولانی پادشاه.

۲۰۰۰: عرضه اولین تلفن دوربین‌دار

نوامبر سال ۲۰۰۰، شرکت شارپ در ژاپن، گوشی‌ای معرفی کرد که انقلابی آرام به‌پا کرد: اولین موبایل دوربین‌دار دنیا.

این گوشی نقره‌ای رنگ با دوربینی داخلی که می‌توانست ۲۰ عکس ذخیره کند، پنجره‌ای تازه به خاطره‌سازی باز کرد؛ هرچند برای دیدن یا ذخیره‌کردن عکس‌ها باید گوشی را با کابل به کامپیوتر وصل می‌کردید.

کیفیت عکس‌ها پایین بود، حافظه کم و خبری از اشتراک‌گذاری سریع نبود. اما همان اولین‌ها، کافی بود تا نگاه ما به موبایل برای همیشه تغییر کند. تلفن دیگر لحظه‌ها را هم ثبت می‌کرد. امروز، گوشی‌های هوشمند با چند لنز، زوم اپتیکال، نوردهی حرفه‌ای و اپلیکیشن‌های ویرایش پیشرفته، قدرتی را به دست کاربران داده‌اند که روزی فقط در اختیار عکاسان حرفه‌ای بود.

۲۰۰۷: عرضه آیفون

ژانویه ۲۰۰۷، وقتی استیو جابز روی صحنه‌ی کنفرانس Macworld ایستاد، آیفون را با این جملات معرفی کرد: «یک آیپاد با صفحه‌نمایش عریض و کنترل لمسی، یک گوشی همراه انقلابی و یک وسیله ارتباطی اینترنتی پیشرفته. این‌ها سه دستگاه جدا نیستند، هر سه یک دستگاه‌اند و ما آن را آیفون می‌نامیم. امروز قرار است اپل تلفن را بازآفرینی کند.» و به‌این‌ترتیب عصر گوشی‌های هوشمند آغاز شد.

۲۰۰۷: M-Pesa بانکداری موبایلی را فراگیر کرد

در همان سالی که آیفون دنیا را مات کرد، اتفاقی کمتر دیده‌شده اما به همان اندازه انقلابی، در نقطه‌ی دیگر از جهان رخ داد: نه سیلیکون‌ولی و نه سئول، بلکه کنیا. توسعه‌دهندگان کنیایی متوجه شدند که مردم به جای نگه‌داری پول نقد، شارژ موبایل می‌خرند و می‌فروشند تا پولشان را ذخیره کنند. از دل همین رفتار، M-Pesa متولد شد؛ یک سیستم انتقال پول مبتنی بر پیامک که به کاربران اجازه می‌داد پول بفرستند، دریافت کنند، قبض پرداخت کنند یا حتی خرید روزمره انجام دهند؛ همه از طریق یک تلفن ساده، بدون نیاز به اینترنت یا بانک.

در کشوری که تنها ۴۴ درصد مردم حساب بانکی رسمی داشتند، M-Pesa توانست شکاف بزرگ مالی را پر کند. تا امروز، اکثریت مردم کنیا از حساب موبایلی استفاده می‌کنند: برای خرید نان، پرداخت کرایه، یا کمک مالی به خانواده‌ای در روستا.

۲۰۰۸: راه‌اندازی اپ استور

سال ۲۰۰۸، اپل پرده از یک دنیای تازه برداشت: App Store. فروشگاهی دیجیتال که در لحظه‌ی آغاز تنها ۵۰۰ اپلیکیشن برای دانلود داشت، اما پتانسیل آن قابل‌تصور نبود.

از بازی‌های ساده تا ابزارهای کاری، از نقشه و آموزش زبان تا اپلیکیشن‌های ویرایش عکس و ضبط خواب، App Store به کاربر اجازه داد موبایلش را مطابق زندگی‌اش بسازد. چهار سال بعد، در سال ۲۰۱۲، گوگل هم فروشگاه Google Play را برای کاربران اندروید راه‌اندازی کرد و رقابت تازه‌ای شکل گرفت که دنیا را دوقطبی کرد: آیفون یا اندروید؟ اپ‌استور یا گوگل‌پلی؟ امروز تعداد اپلیکیشن‌ها از مرز ۲ میلیون گذشته و اینستاگرام، فیس‌بوک، تیک‌تاک و واتساپ پردانلودترین اپ‌ها محسوب می‌شوند.

۲۰۲۲: تعداد گوشی‌های موبایل‌ از جمعیت زمین بیشتر شد

بر اساس گزارش اتحادیه‌ی بین‌المللی ارتباطات، از اولین تماس تلفن همراه در ۱۹۷۳ تا امروز، میلیاردها نفر به انقلاب موبایل پیوسته‌اند. در سال ۲۰۲۲ تعداد خط فعال تلفن همراه در جهان به بیش از ۸.۵۸ میلیارد رسید؛ درحالی‌که جمعیت کره‌ی زمین تنها ۷.۹۵ میلیارد نفر بود.

یعنی حالا موبایل‌ها از ما بیشترند.

هنگامی‌که گراهام‌بل اولین تماس تلفنی‌اش را با واتسون برقرار کرد، احتمالاً تصور نمی‌کرد روزی مردم برای طیف وسیعی از کارهای ضروری و تفریحی، شغلی و شخصی به گوشی‌هایشان وابسته باشند. سیل تکنولوژی سریع‌تر از آنچه فکر می‌کنیم به جلو حرکت می‌کند و شاید یک و نیم قرن بعد، بشر با همین شگفتی به امروز ما نگاه کند.

منبع: زومیت