تهران، ایران – در یک تحول مهم برای هزاران راننده تاکسی اینترنتی در سراسر کشور، «احمد میدری»، وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی، بار دیگر بر پیگیری‌های جدی وزارتخانه برای تحت پوشش بیمه قرار گرفتن این قشر زحمتکش تاکید کرد. این خبر که از طریق گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم منتشر شده است، نشان‌دهنده اراده دولت برای ساماندهی وضعیت شغلی و رفاهی یکی از بزرگترین گروه‌های شاغل در اقتصاد دیجیتال ایران است. این موضوع که مدت‌هاست به دغدغه‌ای اساسی برای رانندگان و خانواده‌هایشان تبدیل شده، اکنون وارد فاز اجرایی و پیگیری‌های عملیاتی شده است.
وزیر کار در این رابطه اظهار داشت: «نشست‌های مختلفی با سکوهای اینترنتی برگزار کرده‌ایم و موضوع دنبال می‌شود. این مسئله، در آیین‌نامه‌ی مربوطه دیده شده و در حال پیگیری است.» این سخنان امیدواری‌ها را نسبت به تحقق وعده‌های قبلی دولت مبنی بر بیمه کردن این رانندگان افزایش می‌دهد. با توجه به ماهیت نوین این نوع اشتغال، تعریف روابط کار و ارائه پوشش‌های حمایتی مناسب، از جمله بیمه تامین اجتماعی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
بسیاری از رانندگان تاکسی‌های اینترنتی، به دلیل عدم وجود یک رابطه استخدامی سنتی، از مزایای بیمه‌ای محروم هستند. این فقدان پوشش بیمه‌ای، آن‌ها را در برابر حوادث احتمالی، بیماری‌ها، و مشکلات دوران بازنشستگی آسیب‌پذیر می‌سازد. از این رو، هرگونه اقدامی که به سمت تضمین آینده شغلی و رفاهی این افراد پیش برود، از سوی جامعه رانندگان و خانواده‌هایشان با استقبال گسترده‌ای مواجه خواهد شد.
تعداد قابل توجهی از شهروندان ایرانی در سال‌های اخیر به واسطه رشد و گسترش پلتفرم‌های حمل‌ونقل هوشمند، وارد این حوزه شغلی شده‌اند. این افراد که غالباً به صورت خوداشتغالی فعالیت می‌کنند، نیاز مبرمی به حمایت‌های اجتماعی و پوشش بیمه‌ای دارند تا بتوانند با آرامش خاطر بیشتری به فعالیت خود ادامه دهند. بنابراین، پیگیری‌های اخیر وزارت کار می‌تواند نقطه عطفی در بهبود وضعیت این قشر عظیم از جامعه کارگری کشور باشد.
اهمیت بیمه برای رانندگان تاکسی‌های اینترنتی
رانندگان تاکسی‌های اینترنتی بخش مهمی از نیروی کار خدماتی کشور را تشکیل می‌دهند. این افراد، که با خودروهای شخصی خود به ارائه خدمات حمل‌ونقل می‌پردازند، معمولاً تحت پوشش بیمه‌های رسمی کارفرمایی قرار ندارند. این فقدان پوشش بیمه‌ای، آن‌ها را در معرض خطرات و آسیب‌های مالی جدی قرار می‌دهد. برای مثال، یک تصادف رانندگی می‌تواند منجر به هزینه‌های درمانی سنگین و از دست دادن درآمد برای مدت طولانی شود، بدون آنکه چتر حمایتی بیمه تامین اجتماعی وجود داشته باشد.
علاوه بر حوادث، موضوع بازنشستگی و تامین آتیه نیز برای این قشر از اهمیت بالایی برخوردار است. بدون سابقه بیمه، رانندگان تاکسی‌های اینترنتی نمی‌توانند از مستمری بازنشستگی و سایر مزایای دوران سالمندی بهره‌مند شوند. این مسئله آینده مالی آن‌ها و خانواده‌هایشان را با ابهامات و چالش‌های بزرگی روبه‌رو می‌کند. بنابراین، تحت پوشش قرار گرفتن بیمه تامین اجتماعی نه تنها یک نیاز ضروری، بلکه یک حق اساسی برای این کارگران به شمار می‌رود.
حوزه بیمه برای رانندگان آنلاین تاکسی و حمل‌ونقل کالا، شامل جنبه‌های مختلفی است؛ از بیمه درمانی که دسترسی آن‌ها را به خدمات بهداشتی و درمانی تضمین می‌کند تا بیمه حوادث ناشی از کار که در صورت بروز هرگونه مشکل در حین انجام وظیفه، از آن‌ها حمایت مالی به عمل می‌آورد. همچنین، ایجاد سابقه بیمه‌ای برای بازنشستگی، یک گام بلند در جهت ایجاد امنیت شغلی پایدار و جلوگیری از فقر در دوران کهولت است.
وزارت کار با برگزاری جلسات مستمر با پلتفرم‌های اینترنتی، در تلاش است تا مدل مناسبی برای اجرای این طرح پیدا کند. این جلسات به منظور هموار کردن مسیر همکاری بین دولت، سازمان تامین اجتماعی و شرکت‌های ارائه دهنده خدمات حمل‌ونقل آنلاین برگزار می‌شود تا اطمینان حاصل شود که تمامی ذینفعان در این فرآیند مشارکت فعال و سازنده‌ای داشته باشند.
پیشینه‌ی اقدامات دولت در زمینه بیمه سکوهای آنلاین
پیگیری موضوع بیمه رانندگان تاکسی‌های اینترنتی و سایر شاغلان در فضای مجازی، اتفاق تازه‌ای نیست و ریشه‌های آن به ماه‌های گذشته بازمی‌گردد. «میدری» در فروردین ماه سال جاری از تصویب یک آیین‌نامه ویژه برای تحت پوشش بیمه قرار گرفتن این گروه‌های شغلی خبر داده بود. این آیین‌نامه نقطه عطفی در رویکرد دولت نسبت به ساماندهی وضعیت کارگران دیجیتال بود که پیش از این در چارچوب‌های سنتی قانون کار کمتر دیده می‌شدند.
اما گام‌های اولیه برای این مهم، حتی پیش از این آیین‌نامه نیز برداشته شده بود. در اسفند ماه سال ۱۴۰۳، هیئت‌وزیران با تصویب یک مصوبه کلیدی، به سازمان تامین اجتماعی اجازه داد تا بر اساس توافقاتی که با صاحبان پلتفرم‌های اینترنتی فعال در زمینه حمل‌ونقل بار و مسافر انجام می‌دهد و همچنین با جلب موافقت خود رانندگان این پلتفرم‌ها، آن‌ها را تحت پوشش بیمه قرار دهد. این مصوبه راه را برای ورود سازمان تامین اجتماعی به این حوزه و ارائه خدمات بیمه‌ای به این قشر هموار کرد.
این روند نشان می‌دهد که دولت از مدت‌ها پیش نسبت به اهمیت این موضوع آگاه بوده و گام‌های قانونی لازم را برای آن برداشته است. از تصویب آیین‌نامه تا اعطای مجوز به سازمان تامین اجتماعی، همگی در راستای ایجاد یک چارچوب قانونی و عملیاتی برای بیمه کردن رانندگان اینترنتی بوده است. این اقدامات، نتیجه سال‌ها بحث و بررسی در مورد وضعیت حقوقی و اجتماعی کارگران پلتفرمی در ایران بوده است.
مصوبه هیئت وزیران به سازمان تامین اجتماعی این امکان را می‌دهد که با انعطاف‌پذیری بیشتری عمل کند، به این معنی که می‌تواند بر اساس نیازها و شرایط خاص هر پلتفرم و رانندگان آن، مدل‌های بیمه‌ای مناسب را پیشنهاد و اجرا نماید. این رویکرد می‌تواند به سازگاری بیشتر طرح با واقعیت‌های موجود در بازار کار دیجیتال و افزایش مشارکت رانندگان و پلتفرم‌ها منجر شود.
چالش‌ها و افق‌های پیش رو
با وجود عزم دولت برای بیمه کردن رانندگان تاکسی‌های اینترنتی، اجرای این طرح بدون چالش نخواهد بود. یکی از اصلی‌ترین مسائل، تعریف دقیق رابطه شغلی این افراد است. آیا آن‌ها کارمند محسوب می‌شوند یا خویش‌فرما؟ این تعریف در تعیین نوع بیمه و میزان حق بیمه پرداختی تاثیرگذار است. همچنین، میزان مشارکت پلتفرم‌ها در پرداخت حق بیمه و نحوه کسر آن از درآمد رانندگان، از دیگر جزئیات مهمی است که باید مورد توافق قرار گیرد.
علاوه بر این، مقاومت احتمالی برخی پلتفرم‌ها به دلیل افزایش هزینه‌های عملیاتی یا پیچیدگی‌های اجرایی، می‌تواند یکی از موانع پیش‌رو باشد. از سوی دیگر، آگاه‌سازی و جلب مشارکت تمامی رانندگان نیز نیازمند اطلاع‌رسانی گسترده و ایجاد شفافیت در جزئیات طرح است. باید مزایای این بیمه به وضوح برای رانندگان تبیین شود تا آن‌ها با رغبت در این طرح شرکت کنند و آینده خود را بیمه نمایند.
با این حال، افق‌های پیش رو بسیار روشن است. در صورت اجرای موفقیت‌آمیز این طرح، میلیون‌ها نفر از رانندگان تاکسی‌های اینترنتی و خانواده‌هایشان از امنیت شغلی و رفاه اجتماعی بهتری برخوردار خواهند شد. این امر نه تنها کیفیت زندگی آن‌ها را بهبود می‌بخشد، بلکه به توسعه پایدار اقتصاد دیجیتال و نیروی کار ماهر در کشور نیز کمک شایانی خواهد کرد. بیمه شدن این قشر، به عنوان یک مدل برای سایر بخش‌های اقتصاد پلتفرمی نیز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
در نهایت، موفقیت این طرح به همکاری تنگاتنگ وزارت کار، سازمان تامین اجتماعی، پلتفرم‌های اینترنتی و خود رانندگان بستگی دارد. تنها با یک رویکرد جامع و همه‌جانبه می‌توان این چالش‌ها را پشت سر گذاشت و به اهداف تعیین شده دست یافت. این اقدام می‌تواند به الگویی برای کشورهای دیگر در منطقه نیز تبدیل شود که با چالش‌های مشابهی در زمینه اقتصاد گیگ مواجه هستند.
نقش پلتفرم‌ها در اجرای آیین‌نامه
نقش پلتفرم‌های اینترنتی در فرآیند بیمه رانندگان، محوری و بسیار حیاتی است. این شرکت‌ها به دلیل دسترسی مستقیم به اطلاعات رانندگان و ثبت فعالیت‌های آن‌ها، می‌توانند نقش تسهیل‌کننده‌ای در جمع‌آوری حق بیمه و ارائه اطلاعات لازم به سازمان تامین اجتماعی ایفا کنند. همکاری آن‌ها در اشتراک‌گذاری داده‌های مربوط به ساعات کاری و درآمد رانندگان، می‌تواند به تعیین دقیق‌تر حق بیمه کمک کند.
وزارت کار با برگزاری «نشست‌های مختلف» با این سکوها، در تلاش است تا یک چارچوب توافقی ایجاد کند که هم منافع رانندگان را تامین کند و هم بستر فعالیت اقتصادی پلتفرم‌ها را دچار اخلال نکند. این مذاکرات شامل بررسی مدل‌های مختلف پرداخت حق بیمه (مانند درصدی از درآمد یا مبلغ ثابت ماهانه) و چگونگی ثبت نام و نگهداری سوابق بیمه‌ای رانندگان است. رضایت پلتفرم‌ها از نحوه اجرای طرح، کلید موفقیت آن در بلندمدت خواهد بود.
از پلتفرم‌ها انتظار می‌رود که در این زمینه مسئولیت اجتماعی خود را به رسمیت بشناسند و فراتر از منافع اقتصادی کوتاه‌مدت، به پایداری نیروی کار خود و رفاه آن‌ها بیندیشند. ارائه تسهیلات برای ثبت‌نام رانندگان در طرح بیمه، آموزش آن‌ها در مورد مزایا و تکالیف، و ایجاد درگاه‌های پرداخت آسان برای حق بیمه، از جمله اقداماتی است که پلتفرم‌ها می‌توانند انجام دهند. این همکاری می‌تواند به ایجاد یک اکوسیستم پایدارتر و منصفانه‌تر برای اقتصاد گیگ منجر شود.
همچنین، این تعاملات فرصتی برای پلتفرم‌ها است تا نگرانی‌های خود را مطرح کنند و راه حل‌های مشترکی با دولت و سازمان تامین اجتماعی بیابند. یکپارچه‌سازی سیستم‌های اطلاعاتی پلتفرم‌ها با سامانه سازمان تامین اجتماعی، می‌تواند فرآیند را برای همه طرف‌ها ساده‌تر و کارآمدتر سازد. این اقدامات، نه تنها به نفع رانندگان است، بلکه به افزایش اعتبار و مسئولیت‌پذیری اجتماعی پلتفرم‌ها نیز کمک شایانی خواهد کرد.
تأثیر اجتماعی و اقتصادی بیمه رانندگان
بیمه شدن رانندگان تاکسی‌های اینترنتی، تبعات مثبت اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای خواهد داشت. از جنبه اجتماعی، این اقدام به کاهش آسیب‌پذیری این قشر در برابر بیماری، حوادث، و پیری کمک می‌کند. بسیاری از این رانندگان، سرپرست خانوار هستند و امنیت مالی آن‌ها به طور مستقیم بر زندگی خانواده‌هایشان تاثیر می‌گذارد. دسترسی به خدمات درمانی، حقوق بازنشستگی، و غرامت حوادث، می‌تواند استرس و نگرانی‌های آن‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش دهد و به بهبود سلامت روانی و کیفیت زندگی‌شان منجر شود.
از منظر اقتصادی، بیمه کردن رانندگان تاکسی‌های اینترنتی به رسمیت شناختن این نوع اشتغال و وارد کردن آن به اقتصاد رسمی است. این امر به دولت امکان می‌دهد تا داده‌های دقیق‌تری در مورد بازار کار گیگ به دست آورد و سیاست‌های حمایتی مناسب‌تری تدوین کند. همچنین، افزایش قدرت خرید و ثبات مالی رانندگان، می‌تواند به رونق اقتصادی در سطوح خرد و کلان کمک کند. این بیمه می‌تواند به عنوان یک محرک برای افزایش مصرف و سرمایه‌گذاری در جامعه عمل کند.
این طرح همچنین می‌تواند به عدالت اجتماعی بیشتر منجر شود. وقتی بخشی از نیروی کار که پیش از این از حمایت‌های اجتماعی محروم بوده، تحت پوشش قرار گیرد، شکاف‌های اجتماعی و نابرابری‌های اقتصادی کاهش می‌یابد. این موضوع به ایجاد یک جامعه عادلانه‌تر و پویا‌تر کمک می‌کند. بیمه رانندگان آنلاین، می‌تواند زمینه‌ساز مطالبه حقوق مشابه برای سایر کارگران پلتفرمی در حوزه‌های دیگر نیز باشد و به یک حرکت فراگیر برای حمایت از کارگران دیجیتال در کشور تبدیل شود.
در مجموع، این اقدام وزارت کار نه تنها یک حمایت از رانندگان است، بلکه یک سرمایه‌گذاری برای آینده اقتصادی و اجتماعی کشور به شمار می‌رود. با فراهم آوردن امنیت و آرامش برای این بخش مهم از نیروی کار، می‌توان انتظار داشت که بهره‌وری آن‌ها افزایش یابد و به رشد و توسعه اقتصاد دیجیتال در ایران کمک بیشتری کنند. این طرح می‌تواند نمونه‌ای موفق از سازگاری قوانین و مقررات با تغییرات سریع در بازار کار جهانی باشد.
در نهایت، پیگیری‌های مستمر و جدی وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی برای بیمه کردن رانندگان تاکسی‌های اینترنتی، گامی حیاتی در جهت تضمین حقوق و رفاه این قشر زحمتکش از جامعه است. با تصویب آیین‌نامه‌های لازم و اعطای اختیارات به سازمان تامین اجتماعی، مسیر قانونی برای این مهم هموار شده و اکنون نوبت به اجرای موثر و فراگیر آن است.
امیدواریم با همکاری تمامی نهادهای ذیربط و مشارکت فعال پلتفرم‌های اینترنتی و خود رانندگان، این طرح به سرعت به مرحله اجرایی کامل برسد و شاهد بهره‌مندی تمامی رانندگان از مزایای ارزشمند بیمه تامین اجتماعی باشیم. این امر نه تنها امنیت مالی و جانی آن‌ها را تضمین می‌کند، بلکه به رسمیت شناختن جایگاه آن‌ها در اقتصاد نوین کشور و بهبود کیفیت زندگی آن‌ها و خانواده‌هایشان منجر خواهد شد.
این اقدام نشان می‌دهد که دولت به چالش‌های نوین بازار کار و نیازهای گروه‌های شغلی جدید توجه ویژه‌ای دارد و در تلاش است تا با تدوین قوانین و مقررات به‌روز، پاسخی شایسته به این نیازها بدهد. آینده‌ای روشن‌تر برای رانندگان تاکسی‌های اینترنتی در انتظار است.
منبع: دیجیاتو
