**مقدمه**
ماینرها برای استخراج بیت‌کوین به برق زیادی نیاز دارند؛ اما آیا پنل خورشیدی می‌تواند راهکار مناسبی برای تأمین انرژی باشد؟ ناترازی انرژی در ایران مسئله‌ای مهمی است و به همین دلیل حساسیت زیادی برای استخراج بیت‌کوین در کشور ایجاد شده است. در سال‌های اخیر، با افزایش محبوبیت ارزهای دیجیتال و رشد خیره‌کننده قیمت بیت‌کوین، فعالیت‌های استخراج این رمزارز (ماینینگ) به دلیل سودآوری بالقوه، مورد توجه بسیاری از افراد و شرکت‌ها در سراسر جهان و همچنین در ایران قرار گرفته است. اما این فعالیت که ماهیت آن بر پایه محاسبات سنگین ریاضی و مصرف انرژی بالا استوار است، نیازمند مصرف بسیار زیادی از انرژی الکتریکی است. در کشوری مانند ایران که خود با چالش‌های تامین برق، فرسودگی زیرساخت‌ها و ناترازی فصلی مواجه است، مصرف بالای برق توسط مزارع ماینینگ به معضلی جدی و دغدغه‌ای برای مسئولان تبدیل شده است. این موضوع باعث شده تا مقامات، رویکرد سختگیرانه‌ای در قبال مصرف برق توسط ماینرها در پیش بگیرند و تنها فعالیت‌های دارای مجوز و با شرایط خاص را مجاز بدانند، تا بتوانند تا حدودی این مصرف را کنترل کنند.
چالش انرژی در ایران و نیاز بیت‌کوین
ایران به دلیل برخورداری از منابع غنی سوخت‌های فسیلی و قیمت نسبتاً پایین انرژی، سال‌هاست که با چالش مصرف بی‌رویه و ناترازی انرژی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. این ناترازی به خصوص در فصول گرم سال، با افزایش شدید تقاضای برق برای سیستم‌های سرمایشی، به اوج خود می‌رسد و شبکه برق کشور را تحت فشار بی‌سابقه‌ای قرار می‌دهد که اغلب منجر به خاموشی‌های مکرر و برنامه‌ریزی‌نشده می‌شود. در این میان، صنعت ماینینگ بیت‌کوین، که به حق می‌توان آن را “مصرف‌کننده سیری‌ناپذیر برق” نامید، به این ناترازی دامن می‌زند و بار مضاعفی بر دوش شبکه برق می‌گذارد. ماینرها، دستگاه‌های محاسباتی بسیار پرقدرتی هستند که برای حل معادلات پیچیده رمزنگاری و تایید تراکنش‌های بلاکچین بیت‌کوین، به طور مداوم و با حداکثر توان پردازشی خود کار می‌کنند. هرچه قدرت پردازشی (هش‌ریت) این دستگاه‌ها بالاتر باشد، شانس بیشتری برای استخراج موفق بیت‌کوین و کسب پاداش‌های ارزی دارند، اما در عین حال، مصرف برق آنها نیز به صورت تصاعدی و بدون وقفه افزایش می‌یابد.
برای مثال، یک ماینر بیت‌کوین پیشرفته می‌تواند به تنهایی به اندازه برق مصرفی چندین خانوار متوسط برق مصرف کند. این میزان مصرف بالا، نه تنها فشار قابل توجهی بر زیرساخت‌های فرسوده شبکه برق وارد می‌کند و باعث افت ولتاژ یا حتی خاموشی در مناطق مختلف می‌شود، بلکه نگرانی‌های جدی زیست‌محیطی را نیز به همراه دارد. این نگرانی‌ها از آنجا ناشی می‌شود که بخش قابل توجهی از برق تولیدی در ایران هنوز از طریق سوزاندن سوخت‌های فسیلی تامین می‌شود که منجر به تولید گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌های زیست‌محیطی می‌شود. در چنین شرایطی، ایده‌ی استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک مانند پنل‌های خورشیدی، به عنوان یک راهکار بالقوه و پایدار برای کاهش این فشار، کمک به حفظ محیط زیست و همزمان تامین انرژی مورد نیاز ماینرها مطرح می‌شود. این ایده، در نگاه اول، راه‌حلی ایده‌آل به نظر می‌رسد که می‌تواند هم به پایداری شبکه برق کمک کند و هم استخراج بیت‌کوین را “سبز”تر و از نظر زیست‌محیطی قابل قبول‌تر سازد. اما این رویای سبز، در عمل با چالش‌های اقتصادی و قانونی بسیاری مواجه است.
آیا پنل خورشیدی راه‌حل است؟ بررسی اقتصادی
استفاده از پنل خورشیدی برای تأمین برق ماینرهای بیت‌کوین، از نظر صرف فنی کاملاً امکان‌پذیر است و در بسیاری از نقاط جهان که منابع خورشیدی فراوان و حمایت‌های دولتی وجود دارد، به عنوان یک گزینه جدی برای استخراج پایدار رمزارزها مورد بررسی و حتی پیاده‌سازی قرار گرفته است. اما همانطور که اشاره شد، سوال اصلی و کلیدی اینجاست که آیا چنین رویکردی با توجه به شرایط اقتصادی و قوانین موجود در ایران، صرفه‌ی اقتصادی و توجیه مالی دارد یا خیر. هزینه‌های اولیه راه‌اندازی یک مزرعه خورشیدی برای تامین برق مورد نیاز ماینرها، شامل خرید و نصب پنل‌ها، باتری‌های ذخیره‌سازی بزرگ و گران‌قیمت، اینورترها و سایر تجهیزات الکتریکی و جانبی، می‌تواند بسیار سرسام‌آور و در برخی موارد، غیرقابل جبران باشد. علاوه بر این، باید عوامل مهم دیگری مانند میزان متوسط تابش خورشید در منطقه مورد نظر (که در ایران در بسیاری از نقاط مطلوب است)، راندمان پنل‌ها و سیستم ذخیره‌سازی انرژی، و همچنین نوسانات شدید قیمتی ارزهای دیجیتال و بیت‌کوین را نیز در نظر گرفت، چرا که بازگشت سرمایه به درآمد حاصل از استخراج بستگی دارد. حتی با وجود قیمت پایین برق یارانه‌ای در ایران، هزینه‌های استخراج بیت‌کوین با برق خانگی یا تجاری به دلیل ممنوعیت‌های قانونی و جریمه‌های سنگین و پیگرد قضایی، بسیار ریسکی، ناپایدار و عملاً غیرقابل توجیه است.
بنابراین، برای ماینرهای قانونی که باید از انشعاب صنعتی با تعرفه صادراتی یا احداث نیروگاه اختصاصی استفاده کنند، بهینه‌سازی هزینه‌های برق حیاتی است. در این شرایط، انرژی خورشیدی می‌تواند به عنوان یک گزینه جذاب در درازمدت مطرح شود، اما نیاز به تحلیل دقیق مالی و بررسی بازگشت سرمایه در یک افق زمانی بلندمدت دارد. یک پروژه استخراج با پنل خورشیدی، نه تنها باید قادر به تولید انرژی کافی برای ماینرها در تمامی ساعات شبانه‌روز باشد، بلکه باید در یک بازه زمانی معقول، تمامی هزینه‌های اولیه هنگفت خود را پوشش داده و به سودآوری پایدار برسد تا برای سرمایه‌گذار توجیه اقتصادی داشته باشد. این محاسبات پیچیده، نیازمند در نظر گرفتن تمامی متغیرها از جمله ساعات اوج مصرف و ساعات آفتابی در طول سال، عمر مفید تجهیزات و هزینه‌های نگهداری آنهاست.
جزئیات هزینه‌ها: سرمایه‌گذاری میلیاردی
همانطور که پیشتر اشاره شد، بررسی‌های یک کاربر فعال در حوزه ارزهای دیجیتال نشان می‌دهد که راه‌اندازی سیستمی مستقل برای استخراج بیت‌کوین با انرژی خورشیدی، نیازمند سرمایه‌گذاری اولیه بسیار قابل توجهی است. بر اساس تحلیل این کاربر، برای راه‌اندازی چنین سیستمی در ایران، رقمی در حدود یک میلیارد تومان هزینه اولیه نیاز است. این در حالی است که درآمد ماهیانه‌ی حاصل از این فعالیت، تنها حدود ۳۰ میلیون تومان برآورد شده است. این ارقام به روشنی نشان‌دهنده یک دوره بازگشت سرمایه طولانی‌مدت (بیش از ۳۰ ماه) است که ممکن است برای بسیاری از سرمایه‌گذاران، به خصوص در بازار پرنوسان رمزارزها، جذابیت کافی را نداشته باشد و ریسک بالایی محسوب شود.
بیایید نگاهی دقیق‌تر و جزئی‌تر به breakdown این هزینه‌ها بیندازیم تا ابعاد سرمایه‌گذاری روشن‌تر شود. ماینرهایی که در این بررسی به آنها اشاره شده است، مانند مدل‌های ++M30 (با هزینه‌ی تقریبی ۷۰ میلیون تومان) و M61 (با هزینه‌ی حدود ۲۴۵ میلیون تومان)، میانگین مصرف برق بالایی در حدود ۳۵۰۰ وات یا معادل ۳٫۵ کیلووات‌ساعت دارند. این میزان مصرف برای یک دستگاه در طول ۲۴ ساعت شبانه‌روز، به ۸۴ کیلووات‌ساعت می‌رسد. برای تامین پایدار این حجم از انرژی از طریق پنل‌های خورشیدی، با در نظر گرفتن میانگین ساعات تابش مفید خورشید در ایران (حدود پنج ساعت در روز) و راندمان ۸۰ درصدی سیستم خورشیدی (شامل تلفات تبدیل و انتقال)، نیاز به سیستمی با ظرفیت تولید حداقل ۲۱ کیلووات انرژی خورشیدی وجود دارد. هزینه‌ی خرید و نصب پنل‌های خورشیدی با ظرفیت ۲۲ کیلووات، در حدود ۳۰۰ میلیون تومان برآورد می‌شود. علاوه بر آن، برای ذخیره‌سازی انرژی تولیدی در ساعات آفتابی و تامین برق مورد نیاز در ساعات شب یا روزهای ابری، نیاز به باتری‌های با ظرفیت بالا (حدود ۸۴ کیلووات‌ساعت) است که هزینه‌ای بالغ بر ۴۰۰ میلیون تومان در پی دارد. در نهایت، تجهیزات جانبی ضروری شامل اینورترها (برای تبدیل جریان DC به AC)، کنترل‌کننده‌های شارژ، کابل‌کشی، سازه‌های نگهدارنده پنل‌ها و سیستم‌های حفاظتی و نظارتی، حدود ۱۵۰ میلیون تومان هزینه خواهند داشت. با افزودن هزینه‌ی متوسط ۱۵۰ میلیون تومانی برای خود ماینر، مجموع سرمایه‌گذاری به یک میلیارد تومان می‌رسد. این مبلغ قابل توجه، لزوم بررسی دقیق‌تر سودآوری بلندمدت و در نظر گرفتن تمامی ریسک‌ها، از جمله نوسانات قیمت بیت‌کوین و تغییرات سیاست‌های انرژی، را دوچندان می‌کند.
محدودیت‌های قانونی و چشم‌انداز استخراج خانگی
در ایران، به دلیل ناترازی‌های مداوم در تامین انرژی و مصرف بی‌رویه برق، به ویژه در فصول اوج مصرف، استفاده از برق توسط ماینرهای رمزارز به یکی از مسائل حاد و حساسیت‌زا تبدیل شده است. این وضعیت منجر به وضع قوانین و مقررات سختگیرانه‌ای در این حوزه شده است. بر اساس مصوبات و اعلامیه‌های رسمی، استفاده از برق خانگی و تجاری برای ماینینگ بیت‌کوین و سایر رمزارزها به صراحت ممنوع اعلام شده است. متخلفان در این زمینه، با عواقب جدی از جمله جریمه‌های سنگین مالی، ضبط تجهیزات و قطع دائم انشعاب برق مواجه خواهند شد که می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری به بار آورد. در حال حاضر، تنها راه قانونی و مجاز برای استخراج رمزارز در ایران، دریافت مجوز رسمی از وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) و بهره‌برداری از طریق انشعابات صنعتی با تعرفه برق صادراتی یا احداث نیروگاه‌های اختصاصی جهت تامین انرژی مورد نیاز است. این محدودیت‌ها در واقع به منظور کنترل مصرف خارج از شبکه، مدیریت بار بر روی زیرساخت‌ها و جلوگیری از هرگونه اختلال در تامین برق مصارف عمومی و صنعتی کشور اعمال شده‌اند.
این بدان معناست که حتی اگر محاسبات اقتصادی در تئوری نشان دهد که استخراج بیت‌کوین با پنل‌های خورشیدی در مقیاس کوچک و خانگی می‌تواند صرفه اقتصادی داشته باشد و بازگشت سرمایه معقولی را تضمین کند، امکان قانونی اتصال مستقیم ماینرها به یک سیستم برق خورشیدی نصب شده بر روی پشت‌بام یک خانه‌ی معمولی در تهران یا سایر شهرهای ایران وجود ندارد. هرگونه فعالیت ماینینگ بدون مجوز و با استفاده از برق غیرصنعتی و غیرمولد، غیرقانونی تلقی شده و به شدت تحت پیگرد قانونی قرار خواهد گرفت. این شرایط، عملاً استخراج خانگی بیت‌کوین را، صرف نظر از جذابیت‌های اقتصادی احتمالی و رویاهای کسب درآمد آسان، به یک فعالیت پرریسک و غیرعملی تبدیل می‌کند. هدف اصلی دولت از وضع این قوانین، هدایت تمامی فعالیت‌های ماینینگ به سمت مراکز صنعتی بزرگ و تحت نظارت، دور از مناطق مسکونی و شهری است. این رویکرد به مسئولان این امکان را می‌دهد که هم بر مصرف انرژی آنها نظارت کامل داشته باشند و هم از طریق تعرفه‌های برق صنعتی و صادراتی، درآمدزایی قابل توجهی برای دولت و شبکه برق کشور ایجاد کنند.
مزایا و چالش‌های فراتر از اقتصاد
جدای از بحث‌های مربوط به صرفه اقتصادی و محدودیت‌های قانونی که پیشتر به تفصیل بررسی شد، استفاده از انرژی خورشیدی برای ماینینگ بیت‌کوین دارای مزایا و چالش‌های دیگری نیز هست که باید به دقت مورد توجه قرار گیرند. از منظر زیست‌محیطی، بهره‌گیری از پنل‌های خورشیدی می‌تواند به طور چشمگیری به کاهش ردپای کربن ناشی از استخراج بیت‌کوین کمک شایانی کند. این موضوع در سطح جهانی و با افزایش نگرانی‌ها در مورد مصرف سرسام‌آور انرژی بیت‌کوین و تاثیر آن بر تغییرات اقلیمی، اهمیت فزاینده‌ای یافته است. بسیاری از کشورها و شرکت‌ها به دنبال “ماینینگ سبز” هستند تا فعالیت‌های خود را با استانداردهای پایداری زیست‌محیطی همسو سازند. ماینینگ با انرژی پاک، نه تنها می‌تواند وجهه بیت‌کوین را در میان منتقدان بهبود بخشد، بلکه می‌تواند به توسعه و گسترش زیرساخت‌های انرژی تجدیدپذیر در کشور نیز کمک ش کند و باعث سرمایه‌گذاری بیشتر در این بخش شود.
با این حال، چالش‌های فنی و عملیاتی نیز وجود دارد که فراتر از بحث هزینه اولیه هستند. تولید برق از پنل‌های خورشیدی ذاتاً متناوب است و به ساعات تابش خورشید، شدت نور و شرایط آب و هوایی بستگی کامل دارد. این نوسانات، نیازمند سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی (باتری) بسیار بزرگ، گران‌قیمت و با طول عمر محدود است تا پایداری لازم برای عملیات ماینینگ ۲۴ ساعته و بدون وقفه را فراهم کند. علاوه بر این، دستگاه‌های ماینر گرمای زیادی تولید می‌کنند و نیاز به سیستم‌های خنک‌کننده قدرتمند دارند. این سیستم‌های خنک‌کننده خود نیز مصرف انرژی قابل توجهی دارند که می‌تواند بخشی از صرفه‌جویی حاصل از استفاده از انرژی خورشیدی را جبران کند و هزینه‌های عملیاتی را افزایش دهد. نگهداری و تعمیرات دوره‌ای پنل‌های خورشیدی، اینورترها و به خصوص باتری‌ها نیز نیازمند دانش فنی، نیروی متخصص و صرف هزینه است که باید در طول عمر پروژه محاسبه شود. همچنین، تکنولوژی ماینرها به سرعت در حال پیشرفت است و دستگاه‌های جدیدتر با راندمان محاسباتی بالاتر و مصرف انرژی بهینه‌تر وارد بازار می‌شوند که می‌تواند بر محاسبات اقتصادی اولیه تأثیر بگذارد و نیاز به به‌روزرسانی مداوم تجهیزات را ایجاد کند.
آینده استخراج سبز در ایران
با توجه به چالش‌های جدی انرژی در ایران و همسویی با تمایلات و فشارهای جهانی به سمت استفاده از انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر، آینده صنعت استخراج بیت‌کوین در کشور به شدت به توسعه و مقرون‌به‌صرفه‌شدن انرژی‌های تجدیدپذیر وابسته است. در صورتی که دولت مشوق‌های لازم و پایداری را برای سرمایه‌گذاری در احداث نیروگاه‌های خورشیدی یا بادی با هدف تامین انرژی ماینرها فراهم کند و زیرساخت‌های لازم برای اتصال مزارع ماینینگ به این منابع انرژی را تسهیل نماید، می‌توانیم شاهد رشد قابل توجه فعالیت‌های استخراج سبز در ایران باشیم. این رویکرد می‌تواند به طور همزمان چندین مزیت استراتژیک را به همراه داشته باشد: کاهش فشار بر شبکه برق ملی و کمک به حل معضل ناترازی انرژی، ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر و صنعت ماینینگ، و جذب سرمایه‌های خارجی و داخلی به سمت پروژه‌های پایدار.
البته، برای تحقق این چشم‌انداز، لازم است که قوانین و مقررات مربوط به ماینینگ، به ویژه در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، شفاف‌تر، باثبات‌تر و در راستای تشویق سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت بازنگری شوند تا سرمایه‌گذاران با اطمینان خاطر بیشتری وارد این عرصه پرپتانسیل شوند. همزمان با پیشرفت‌های مداوم در تکنولوژی ساخت پنل‌های خورشیدی و سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی (باتری‌ها) و کاهش مستمر هزینه‌های تولید و نگهداری آنها، امکان‌پذیری اقتصادی استخراج بیت‌کوین با انرژی پاک نیز به تدریج افزایش خواهد یافت و این صنعت را به سمت پایداری بیشتر سوق خواهد داد. این تحولات می‌توانند در درازمدت، ایران را به یکی از قطب‌های مهم و پایدار استخراج بیت‌کوین در منطقه تبدیل کنند، اما دستیابی به این هدف بزرگ، نیازمند برنامه‌ریزی جامع، سرمایه‌گذاری هوشمندانه، و همکاری نزدیک میان تمامی ذینفعان، اعم از بخش‌های دولتی، خصوصی و فعالان حوزه فناوری و انرژی است. تا آن زمان، استخراج بیت‌کوین با پنل‌های خورشیدی در مقیاس خانگی، با وجود جذابیت نظری و پتانسیل‌های بالقوه، به دلیل موانع اقتصادی بالا و محدودیت‌های قانونی موجود، همچنان یک چالش بزرگ و دور از دسترس برای عموم باقی خواهد ماند و تنها در مقیاس‌های صنعتی و با مجوزهای خاص قابل اجرا خواهد بود.
**منبع:** Zoomit.ir
