داستان یک جایگزینی خطرناک: از نمک تا برومید سدیم
مردی ۶۰ ساله با سابقه تحصیل در رشته تغذیه در دانشگاه، پس از مشورت با چت‌جی‌پی‌تی در مورد مسائل بهداشتی، تصمیم گرفت یک آزمایش سلامت شخصی را آغاز کند. او بر این باور بود که باید تمام کلر را از رژیم غذایی خود حذف کند، که این تصمیم به معنای کنار گذاشتن حتی نمک سفره (کلرید سدیم) بود. مکالمات او با چت‌جی‌پی‌تی او را به این نتیجه رسانده بود که می‌تواند کلرید سدیم را با برومید سدیم جایگزین کند و این ماده را از طریق اینترنت تهیه کرده بود.
سه ماه پس از این تغییر عجیب در رژیم غذایی، این مرد در وضعیت نامناسبی به اورژانس بیمارستان محلی خود مراجعه کرد. او ادعا می‌کرد که همسایه‌اش قصد مسموم کردن او را دارد. با وجود تشنگی شدید، مرد نسبت به پذیرش آبی که بیمارستان به او پیشنهاد می‌کرد، دچار پارانویا بود و به پزشکان گفت که در خانه خودش آب مقطر تهیه می‌کند و رژیم گیاه‌خواری بسیار محدودی دارد. او هیچ اشاره‌ای به مصرف برومید سدیم یا گفتگوهایش با چت‌جی‌پی‌تی نکرد.
پریشانی شدید او، همراه با رفتارهای غیرعادی، پزشکان را وادار کرد تا مجموعه‌ای وسیع از آزمایش‌های آزمایشگاهی را انجام دهند. نتایج آزمایشات نشان‌دهنده کمبودهای متعدد ریزمغذی‌ها، به ویژه ویتامین‌های کلیدی بود. اما مشکل بزرگ‌تر این بود که مرد به نظر می‌رسید از یک مورد جدی “برومیسم” (مسمومیت با برم) رنج می‌برد؛ یعنی مقدار زیادی از عنصر برم در بدن او تجمع یافته بود.
برومیسم: بازگشتی از گذشته
یک قرن پیش، حدود ۸ تا ۱۰ درصد از کل پذیرش‌های روان‌پزشکی در ایالات متحده ناشی از برومیسم بود. این به این دلیل بود که در آن زمان، مانند امروز، مردم به دنبال آرام‌بخش‌هایی برای تسکین اضطراب‌هایشان، رهایی از دنیایی بی‌رحم، یا صرفاً برای داشتن یک خواب خوب بودند. نمک‌های حاوی برم، مانند برومید پتاسیم، زمانی داروهای انتخابی برای اینگونه مصارف بودند و به طور گسترده‌ای به عنوان آرام‌بخش مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
متأسفانه، برومید می‌تواند به راحتی در بدن انسان تجمع یابد، و مقدار زیاد آن عملکرد اعصاب را مختل می‌کند. این وضعیت طیف وسیعی از مشکلات را ایجاد می‌کند، از جمله بثورات پوستی وحشتناک و مشکلات روانی قابل توجه، که همگی تحت عنوان “برومیسم” دسته‌بندی می‌شوند. این علائم می‌توانند از سردرگمی و گیجی تا توهمات و روان‌پریشی کامل متغیر باشند.
آرام‌بخش‌های برومید تا سال ۱۹۸۹ از بازار ایالات متحده ناپدید شدند، پس از اینکه سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) استفاده از آن‌ها را ممنوع کرد. بنابراین، سندرم “برومیسم” امروزه برای بسیاری از آمریکایی‌ها ناآشناست. اگرچه هنوز هم می‌توان با مصرف زیاد نوشابه‌هایی که حاوی “روغن گیاهی برومید شده” هستند، به آن دچار شد، اما خوشبختانه FDA این روغن را نیز در سال ۲۰۲۴ از محصولات غذایی ایالات متحده حذف کرده است.
اوج‌گیری روان‌پریشی و درمان اضطراری
در این مورد خاص، طی اولین روز بستری شدن مرد در بیمارستان، وضعیت او بدتر شد و “پارانویا و توهمات شنیداری و دیداری فزاینده‌ای” را نشان داد. در نهایت، او تلاش کرد تا از مرکز درمانی فرار کند. این رفتارها نشان از وخامت شدید وضعیت روانی او داشت و نیاز به مداخله فوری پزشکی را تأیید می‌کرد.
پس از تلاش برای فرار، مرد تحت بازداشت روان‌پزشکی اجباری قرار گرفت و داروی ضدروان‌پریشی به او تزریق شد. مقادیر زیادی مایعات و الکترولیت‌ها نیز به او داده شد، زیرا بهترین راه برای مقابله با برومیسم “دیورز سالین تهاجمی” است؛ به این معنی که بیمار را با مایعات پر کنند تا تمام برومید موجود در سیستم او از طریق ادرار دفع شود. این فرآیند به زمان نیاز داشت.
سطح برومید در بدن این مرد در نهایت به ۱۷۰۰ میلی‌گرم بر لیتر اندازه‌گیری شد، در حالی که “محدوده مرجع” برای افراد سالم ۰.۹ تا ۷.۳ میلی‌گرم بر لیتر است. این میزان نشان‌دهنده یک مسمومیت بسیار شدید و خطرناک بود که زندگی او را به شدت تهدید می‌کرد و نیاز به درمان طولانی‌مدت داشت. در نهایت، این مرد به مدت سه هفته کامل به دلیل یک وضعیت کاملاً قابل پیشگیری، از روان‌پریشی وحشتناکی رنج برد و در بیمارستان بستری ماند.
نقش چت‌جی‌پی‌تی در این فاجعه
در طول بستری شدن مرد در بیمارستان، پس از اینکه پزشکان روان‌پریشی او را تحت کنترل درآوردند، او شروع به توضیح داد که چگونه همه چیز آغاز شد. او درباره مشکلات ناشی از مصرف بیش از حد نمک سفره خوانده بود که او را به حذف کلرید سدیم از رژیم غذایی‌اش سوق داد. این تصمیم، او را به چت‌جی‌پی‌تی رساند، که به او این باور را داده بود که می‌تواند به جای نمک معمولی، از برومید سدیم استفاده کند. اطلاعات اشتباه یا تفسیر نادرست اطلاعات، او را به مسیری خطرناک هدایت کرده بود.
پزشکانی که این مورد بالینی را برای “Annals of Internal Medicine: Clinical Cases” نوشتند، اشاره می‌کنند که هرگز به گزارش‌های واقعی چت‌جی‌پی‌تی این مرد دسترسی پیدا نکردند. آن‌ها می‌گویند که او احتمالاً از چت‌جی‌پی‌تی 3.5 یا 4.0 استفاده کرده است، اما مشخص نیست که آیا واقعاً ربات چت به او گفته است که این کار را انجام دهد. نمک‌های برومید می‌توانند جایگزین نمک سفره شوند، اما نه در بدن انسان. آن‌ها در محصولات تمیزکننده مختلف و تصفیه استخرها استفاده می‌شوند.
هنگامی که پزشکان خودشان جستجوهایی را در چت‌جی‌پی‌تی 3.5 انجام دادند، متوجه شدند که هوش مصنوعی برمید را در پاسخ خود گنجانده است، اما همچنین اشاره کرده بود که زمینه مهم است و برمید برای همه مصارف مناسب نیست. اما هوش مصنوعی “هشدار بهداشتی خاصی ارائه نکرد و در مورد اینکه چرا ما می‌خواهیم بدانیم نیز سوالی نپرسید، همانطور که فرض می‌کنیم یک متخصص پزشکی این کار را می‌کرد.”
مدل رایگان فعلی چت‌جی‌پی‌تی به نظر می‌رسد در پاسخگویی به این نوع پرسش‌ها بهتر عمل می‌کند. وقتی از آن پرسیدم که چگونه کلرید را در رژیم غذایی خود جایگزین کنم، ابتدا خواست “هدف من را روشن کند” و سه گزینه به من داد: کاهش نمک (کلرید سدیم) در رژیم غذایی یا استفاده خانگی؟ اجتناب از ترکیبات سمی/واکنش‌دهنده کلر مانند سفیدکننده یا کلر استخر؟ جایگزینی عوامل تمیزکننده یا ضدعفونی‌کننده مبتنی بر کلر؟ چت‌جی‌پی‌تی برمید را به عنوان جایگزین فهرست کرد، اما تنها تحت گزینه سوم (تمیزکننده یا ضدعفونی‌کننده) و اشاره کرد که درمان‌های برمید “اغلب در جکوزی‌ها استفاده می‌شوند.”
درسی برای عصر مدرن
این داستان یک درس آموزنده برای عصر مدرن است؛ عصری که در آن ما در اطلاعات غرق شده‌ایم، اما اغلب فاقد منابع اقتصادی، مهارت‌های اعتبارسنجی اطلاعات، دانش خاص حوزه، یا اعتماد به دیگران هستیم که به ما کمک کند بهترین استفاده را از آن ببریم. تجربه این مرد نشان می‌دهد که اتکا صرف به هوش مصنوعی بدون تفکر انتقادی و مشورت با متخصصان، می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد.
این مورد بالینی بر اهمیت سواد رسانه‌ای و توانایی تشخیص منابع موثق اطلاعات تأکید می‌کند. در حالی که ابزارهای هوش مصنوعی می‌توانند مفید باشند، آن‌ها جایگزین تخصص انسانی، به ویژه در مسائل حیاتی مانند سلامتی، نیستند. مصرف‌کنندگان باید همواره محتاط باشند و اطلاعات بهداشتی مهم را از منابع معتبر و متخصصان تأیید کنند.
Annals of Internal Medicine: Clinical Cases, 2025. DOI: 10.7326/aimcc.2024.1260
