شورای رقابت در هفتصد و پنجاه و نهمین جلسه خود، به شکایتی مهم و پر سر و صدا علیه پلتفرم مقایسه قیمت «ترب» رسیدگی کرد. این شکایت که از سوی یکی از فروشگاه‌های اینترنتی مطرح شده بود، «ترب» را متهم به اعمال تبعیض در شرایط همکاری با فروشگاه‌ها و عدم ایجاد فضایی عادلانه و رقابتی کرده بود. با این حال، پس از بررسی‌های دقیق و استماع دفاعیات هر دو طرف، شورای رقابت این شکایت را مردود اعلام کرد و ادعاهای مطرح شده را وارد ندانست.
این پرونده نشان‌دهنده چالش‌های رو به رشد در اکوسیستم کسب‌وکارهای آنلاین و ضرورت وجود نهادهای نظارتی برای تضمین رقابت سالم است. پلتفرم‌های مقایسه قیمت، به عنوان واسطه‌ای بین فروشندگان و خریداران، نقش حیاتی در شفافیت بازار و دسترسی مصرف‌کنندگان به اطلاعات ایفا می‌کنند. بنابراین، هرگونه ابهام یا اتهام در خصوص رویکرد این پلتفرم‌ها نسبت به فروشندگان، می‌تواند بر کل اکوسیستم تجارت الکترونیک تأثیر بگذارد.
اهمیت این رأی شورای رقابت در آن است که نه تنها وضعیت حقوقی پلتفرم ترب را مشخص کرد، بلکه می‌تواند به عنوان یک الگو برای موارد مشابه در آینده عمل کند. این حکم به موضوع حساس احراز هویت فروشگاه‌ها و نقش آن در ایجاد اعتماد در بازار آنلاین می‌پردازد، موضوعی که هم برای کسب‌وکارها و هم برای مصرف‌کنندگان از اهمیت بالایی برخوردار است.
این تصمیم نشان می‌دهد که در فضای رقابتی امروز، وجود سازوکارهای شفاف و قابل دفاع برای همکاری با شرکای تجاری، از اصول اساسی است که پلتفرم‌ها باید به آن پایبند باشند و در عین حال، نهادهای نظارتی نیز باید با درک پیچیدگی‌های این حوزه، به حل و فصل اختلافات بپردازند.
جزئیات شکایت: اتهامات یک فروشگاه اینترنتی علیه ترب
ماجرای این پرونده به بهمن ماه سال ۱۴۰۲ بازمی‌گردد، زمانی که «بیگ‌محمد زورآبادی»، مالک فروشگاه اینترنتی «اخوانیان»، شکایتی را علیه شرکت «فن‌گستران پیشرو بازار» (مالک برند ترب) در شورای رقابت به ثبت رساند. محور اصلی شکایت زورآبادی، ادعای تبعیض «ترب» در قبال فروشگاه‌های کوچک‌تر و عدم ایجاد فرصت‌های برابر رقابتی برای آن‌ها بود. وی مدعی شد که «ترب» به فروشگاه‌هایی که حاضر به پرداخت مبالغ بیشتری هستند، همکاری بهتری ارائه می‌دهد و در مقابل، فعالیت کسب‌وکارهای نوپا و کوچک را با موانع غیرضروری روبه‌رو می‌کند.
یکی از اصلی‌ترین دلایل شکایت، به درخواست‌های «ترب» برای احراز هویت فروشگاه اخوانیان بازمی‌گشت. به گفته شاکی، پس از ثبت فروشگاه در پلتفرم «ترب»، از وی مدارکی نظیر تصویر کارت ملی، فیلم احراز هویت (در حالی که کارت ملی در دست فرد باشد)، اجاره‌نامه یا سند محل فعالیت، و حتی ویدئویی از انبار فروشگاه همراه با توضیحات شفاهی درخواست شده بود. این در حالی است که به ادعای زورآبادی، چنین الزاماتی نه در فرآیند ثبت‌نام «ترب» و نه در مراحل دریافت نماد اعتماد الکترونیکی (اینماد) از وزارت صمت ذکر نشده بود.
شاکی در قسمتی از شکواییه خود به وضوح بیان کرده است: «مالکیت وبسایتی به نام www.akhavanian.ir را دارم و این وب‌سایت را در سایت ترب فعال نمودم اما پس از دو الی سه روز از تیم پشتیبانی این سایت پیامی آمده مبنی بر اینکه باید عکس کارت ملی و یک فیلم که کارت ملی در دست شماست و همچنین اجاره‌نامه یا سند جایی که هستید و یک فیلم از انبار خود در حالی که خودتان در انبار هستید و روی فیلم در حال صحبت هستید ارسال کنید. در حالی که برای دریافت اینماد از وزارت صمت این روال طی شده و در روند ثبت‌نام و قوانین ثبت‌نام در ترب این موارد به هیچ‌عنوان وجود ندارد.» این بخش از شکایت به یکی از اصلی‌ترین نقاط اختلاف تبدیل شد.
علاوه بر این، زورآبادی در بخشی دیگر از شکایت خود به نمونه‌ای مشخص اشاره کرده و تأکید کرده بود: «سایتی به نام پیندو pindo.ir با وجود شکایات متعدد، چندین ماه در ترب فعال است. بنابراین سایت ترب به سایت‌هایی که پول زیادی می‌دهند با اینکه شکایت‌های فراوانی دارند اجازه فعالیت می‌دهد ولی سایت‌های کوچک دیگر را برای اینکه رقیب این سایت‌های بزرگ نشوند به دلایل واهی اجازه فعالیت نمی‌دهد.» این اتهام، هسته اصلی ادعای تبعیض را تشکیل می‌داد و شورای رقابت را موظف به بررسی دقیق ماهیت همکاری‌های «ترب» با فروشندگان مختلف می‌کرد.
دفاعیه ترب: شفافیت و حمایت از مصرف‌کننده
در پاسخ به اتهامات مطرح شده از سوی فروشگاه اخوانیان، شرکت «ترب» دفاعیات خود را به شورای رقابت ارائه داد. تیم حقوقی «ترب» تأکید کرد که تمامی روندهای طی‌شده در قبال فروشگاه اخوانیان، کاملاً مطابق با دستورالعمل‌های عمومی و سیاست‌های شفاف این پلتفرم بوده است. «ترب» هدف اصلی از درخواست مدارک تکمیلی را نه تبعیض، بلکه احراز صحت موجودی کالا و همچنین اعتبار و مکان فیزیکی فعالیت فروشگاه‌ها عنوان کرد. این اقدام، به گفته مسئولان «ترب»، در راستای حفظ حقوق مصرف‌کنندگان و اطمینان از تجربه خرید امن و مطمئن برای کاربران انجام می‌شود.
«ترب» در مستندات ارائه‌شده خود به شورای رقابت، تصریح کرد که الزامات مربوط به احراز هویت فروشگاه‌ها حداقل از تاریخ ۲۲ مهرماه ۱۴۰۲ به صورت شفاف و عمومی در وب‌سایت آن‌ها قابل دسترسی بوده است. با توجه به اینکه فروشگاه اخوانیان در دی‌ماه ۱۴۰۲ اقدام به ثبت‌نام کرده، این پلتفرم مدعی شد که فروشگاه مذکور پیش از ثبت‌نام از این قوانین آگاه بوده یا می‌توانسته آگاهی یابد. بنابراین، از دیدگاه «ترب»، هیچ‌گونه پنهان‌کاری یا تبعیضی در فرآیند احراز هویت وجود نداشته و تمامی فروشگاه‌ها ملزم به رعایت یکسان این استانداردها هستند.
یکی دیگر از نکات مهم در دفاعیه «ترب»، اشاره به عدم همکاری فروشگاه اخوانیان در ارسال مدارک درخواستی بود. «ترب» عنوان کرد که با وجود اطلاع‌رسانی و درخواست‌های مکرر، شاکی از ارائه مدارک لازم خودداری کرده است. این عدم ارائه مدارک، از نظر «ترب»، دلیلی موجه برای عدم فعال‌سازی کامل فروشگاه بوده و به هیچ وجه نشان‌دهنده تبعیض یا کارشکنی نیست. پلتفرم‌های بزرگی چون «ترب» برای حفظ اعتبار خود و جلب اعتماد کاربران، نیاز به اطمینان از اصالت و صحت اطلاعات فروشندگان دارند.
در نهایت، دفاعیه «ترب» بر این نکته متمرکز بود که الزامات احراز هویت، بخشی جدایی‌ناپذیر از مسئولیت اجتماعی و تجاری یک پلتفرم بزرگ در قبال کاربران خود است. این اقدامات، به منظور پیشگیری از کلاهبرداری، فروش کالاهای ناموجود یا بی‌کیفیت، و تضمین پاسخگویی فروشندگان صورت می‌گیرد. بنابراین، آنچه شاکی «تبعیض» می‌نامید، از نظر «ترب» یک روال استاندارد و ضروری برای حفظ سلامت بازار آنلاین و حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان بود.
تحلیل رأی شورای رقابت و پیامدهای آن
پس از بررسی دقیق شکواییه و دفاعیات طرفین، شورای رقابت رأی نهایی خود را در این پرونده صادر کرد. شورای رقابت اعلام کرد که شکایت وارده از سوی فروشگاه اخوانیان «قابل انطباق با مفاد قانونی مربوطه نبوده و شکایت رد می‌شود.» این بدان معناست که از منظر قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، که به موضوع رقابت و جلوگیری از انحصار می‌پردازد، «ترب» مرتکب تخلفی نشده است.
شورای رقابت به صراحت در رأی خود قید کرد: «با مداقه در متن شکایت شاکی و مستندات موجود در دفاعیه مشتکی‌عنه، موضوع شکایت از منظر بندهای الف و ج ماده ۴۵ قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی بررسی و شکایت شاکی به نحو مطروحه قابل انطباق با بندهای مذکور ماده یاد شده و هیچ یک از مواد فصل نهم قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی نمی‌باشد. لذا اعضاء شورای رقابت به اتفاق آراء شکایت شاکی را وارد ندانسته و شکایت مطروحه را مردود اعلام می‌نماید.» این بخش از رأی نشان می‌دهد که شورای رقابت، دلایل «ترب» مبنی بر لزوم احراز هویت را منطقی و غیرتبعیض‌آمیز دانسته است.
پیامد این رأی برای پلتفرم‌های آنلاین در ایران بسیار حائز اهمیت است. این حکم در واقع تأییدی بر لزوم و مشروعیت فرآیندهای احراز هویتی است که پلتفرم‌ها برای تضمین سلامت اکوسیستم خود و حفاظت از حقوق کاربرانشان در نظر می‌گیرند. این امر می‌تواند به پلتفرم‌های دیگر نیز این اطمینان را بدهد که در صورت اعمال سیاست‌های شفاف و عمومی برای احراز هویت، اقدامات آن‌ها در راستای رقابت سالم تلقی خواهد شد و نه تبعیض.
با این حال، این رأی پایان ماجرا نیست. شاکی، بیگ‌محمد زورآبادی، طبق قوانین، مهلت ۲۰ روزه از تاریخ ابلاغ رأی را برای اعتراض در هیئت تجدیدنظر در اختیار دارد. این امکان اعتراض نشان می‌دهد که روند قانونی هنوز به طور کامل به اتمام نرسیده و احتمال تغییر رأی در مرحله تجدیدنظر وجود دارد، هرچند که رأی اولیه شورای رقابت به نفع «ترب» صادر شده است. این پرونده بار دیگر بر اهمیت تدوین قوانین و مقررات روشن و جامع برای بازار رو به رشد تجارت الکترونیک در ایران تأکید می‌کند.
در مجموع، رأی شورای رقابت به نفع «ترب» پیام روشنی را به بازار ارسال می‌کند: الزامات احراز هویت در پلتفرم‌ها، در صورتی که شفاف و برای همگان یکسان باشد، نه تنها تبعیض‌آمیز نیست، بلکه برای حفظ اعتماد مصرف‌کننده و ایجاد یک بازار آنلاین سالم و پویا ضروری است. این تصمیم به پلتفرم‌ها کمک می‌کند تا با اطمینان بیشتری به توسعه و بهبود خدمات خود بپردازند و در عین حال، مصرف‌کنندگان نیز از امنیت بیشتری در تعاملات آنلاین برخوردار خواهند شد. این امر می‌تواند به استانداردسازی رویه‌های پلتفرم‌ها در ایران کمک شایانی کند و به ارتقای کلی سطح اعتماد در اقتصاد دیجیتال منجر شود.
